Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae


X–XIII вв. | XIV в. | XV в.

1254.[IV.06], Anno Domini MoCCoLIIII, VIII Ydus Aprilis. Рига. Епископ Литвы Христиан уступает братьям Тевтонского ордена десятину с земель, которые Ордену подарил король Литвы Миндове [Миндовг], а также с тех земель, которые этот король или другие лица подарят впоследствии; с тем условием, чтобы во время визитаций костелов на этих землях Орден обеспечивал раз в год всем необходимым епископа с двенадцатью сопровождающими всадниками, а его архидиакона с семью.

Оригинал: в XIV в. пергамен с печатью епископа Христиана хранился в архиве Тевтонского ордена. По описанию, приведенному в транссумпте от 7 марта 1352 г., печать была привешена на шнуре из переплетенных красных и синих нитей: "...Cum suo sigillo integro et illeso in filis sericeis rubeis et glaucis permixtis appendent". Согласно транссумпту от 26 мая 1388 г., печать овальной формы была оттиснута на белом воске и привешена на красных и синих шелковых нитях, на ней была круговая надпись CHRISTIANUS DEI GRACIA EPS LETTOUIE и посредине изображение епископа с митрой на голове, сидящего на кафедре, поставив ноги на подставку, и держащего в правой руке епископский жезл, а в левой книгу: "Littera... est sigillata cum sigillo pendente in filis de serico partim rubeis et partim glaucis oblonge et grave figure de alba cera "Christianus dei gracia Eps Lettouie" et in medio eiusdem sigilli est sculpta ymago episcopi sedentis super kathedram, tenentis pedes super scabellum induti veste pontificali habentis in capite mitram, tenentis in dextera manu baculum pastoralem et in sinistra figuram libri impressam" (Міндаў кароль Літовіі, с. 45; Narbutt T. Pomniejsze pisma, s. 41–42).

Копия 1: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. XX. HA. Livländische Sachen. Schieblade XI, nr. 7. Транссумпт от 7 марта 1352 г. (Рига), сделанный по распоряжению ливонского магистра Гозвина фон Герике.
Копия 2: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. Schieblade 17, nr. 18. Транссумпт от 26 мая 1388 г. (Рига), сделанный по распоряжению ливонского магистра Робина фон Эльца.
Копия 3: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. OF270a ("Grentzbuch und Handlung derselben", XV–XVI вв.), f. 44 (по копии 2).

Основные публикации и литература: Codex Diplomaticus oder Uhrkunden, so die Pommersch-Rügianisch- und Caminsche auch andere benachbarte Lande angehen / Hrsg F. von Dreger. Stettin, 1748. S. 355–356, № 247; Index corporis historico-diplomatici Livoniae, Esthoniae, Curoniae oder Kurzer Auszug aus derjenigen Urkunden-Sammlung, welche für die Geschichte und das alte Staatsrecht Liv-, Ehst- und Kurland's [...] von den Ritterschaften Liv-, Ehst- und Kurland's zusammengebracht worden ist. Tl. 1. Vom Jahre 1198 bis zum Jahre 1449 incl. Dorpat – Riga, 1833. S. 41, № 160, s. 116, № 454; Codex diplomaticus Lithuaniae, e codicibus manuscriptis, in archivo secreto Regiomontano asservatis / Ed. E. Raczyński. Vratislaviae, 1845. P. 17; Liv-, esth- und curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Abteilung 1. Bd. 1. 1093–1300. Reval, 1853. Col. 348–349, № 266 (регест: S. 76, № 301); Narbutt T. Pomniejsze pisma historyczne szczególnie do historyi Litwy odnoszące się. Wilno, 1856. P. 40–42; Daniłowicz I. Skarbiec diplomatów papiezkich, cesarskich, krolewskich, książęcych. T. 1. Wilno, 1860. S. 85, № 137; Preussisches Urkundenbuch. Politische Abteilung. Bd. 1. H. 1 / Hrsg. von R. Philippi, C.P. Wölky. Königsberg, 1882. S. 215, № 286 (регест); Maleczyński K. W sprawie autentyczności dokumentów Mendoga z lat 1253–1261 // Ateneum Wileńskie. R. 11. Wilno, 1936. S. 36–37, tabl.; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525. P. 2. Regesta Privilegiorum Ordinis S. Mariae Theutonicorum, Regesten der Pergament-Urkunden aus der Zeit des Deutschen Ordens. Göttingen, 1948. S. 19, № 141; Жлутка А.А. Каранацыя Міндоўга і заснаванне першага біскупства ў дакументах ХІІІ ст. // Наша Вера. 2003. № 2 (24). № 9; Міндаў кароль Літовіі ў дакументах і сьведчаньнях / Уклад., падрыхт. да выд., пераклад А. А. Жлуткі. Менск, 2005. С. 45–47, № 11 (по копиям 1–2, перевод на белорусский язык).

Данные о копиях приводятся по публикации А. А. Жлутко, латинский текст воспроизводится по публикациям Э. Рачинского и А. А. Жлутко (за основу взята копия 1, то есть транссумпт 1352 г.).

      Universis Cristi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit, frater Cristianus ordinis fratrum Theutonicorum, Dei gracia episcopus Lettowie, salutem in filio Dei vivi.
      Cum universalis matris ecclesie inter ceteros Cristi fideles potissimi simus debitores eo amplius ecclesiam Lettowie nobis commissam, adhuc novellam et teneram, sollicitudine non pigra debemus prevenire, quo dilatacionem ipsius et prosperitatem amplecti ex debito cogimur incessanter. Cogitantibus itaque nobis, quid ad eius promocionem expediret, oculis nostris aspeximus, quod sine adiutorio eorum, scilicet fratrum domus sancte Marie Theutonicorum, de quorum auxilio fides in partibus Estonie, Lyvonie, Curonie et Prutzie multipliciter est promota et adhuc frequenter promovetur, eadem ecclesia accipere non posset incrementum, nec eciam persistere valeret ullo modo, ut ipsi tanto libencius nos et nostram ecclesiam tueantur ab hostium insultibus, et negocium fidei eo validius prosequi valeant in expensis, eis dimittimus decimam terrarum illarum, quas ab illustri principe, domino Myndowe, rege Lettowie, possident, sicut in suis litteris super hoc confectis plenius continetur, iure perpetuo possidendam.
      Si eciam a predicto rege vel ab aliquibus aliis memoratis fratribus aliqua terra conferatur, eos gaudere volumus iure supradicto, cum nemo propriis cogatur stipendiis militare, nichil nobis in eisdem terris iuris reservantes, preter ea, que non possunt nisi per episcopum exerceri. Cum autem racione officii nostri ecclesias eorum visitabimus, nobis cum duodecim equitaturis venientibus, archidyacono vero nostro cum septem, semel in anno necessaria ministrabunt.
      In cuius rei perhennem memoriam, ne qua super premissis questio in posterum vel ambiguitas oriatur, presentem paginam sigilli nostri munimine duxemus roborandam.
      Datum in Riga, presentibus domino Iohanne Basone, nostro capellano, fratre Hermanno, nostro fratre, fratre Ludewico, commendatore de Riga, fratre Burchardo, commendatore de Wenda, fratre Georgio, commendatore de Sigewalde, et quampluribus aliis. Anno Domini MoCCoLIIII, VIII Ydus Aprilis.

О.Л. Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae; starbel.by/dok/d289.htm, 2019.VI.08/14, 2019.VII.03.