Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae


X–XIII вв. | XIV в. | XV в.

1260.VI.[15], Datum Lettowie in curia nostra anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo in medio mensis Junii. Литва. Фальсификат, возникший не позднее 17 декабря 1392 г. Король Литвы Миндове [Миндовг] в случае своей смерти без наследников жалует Тевтонскому ордену в Ливонии все свое королевство Литву с прилегающими землями, за вычетом тех владений, которые были подарены епископу Литвы.

Оригинал: неизвестен. Согласно транссумпту от 17 декабря 1392 г., это был пергамен, к которому на белых нитях была привешена печать Миндовга на белом воске; на печати находилась круговая надпись "† MYNDOWE DEI GRACIA REX LETTOWIE" и изображение короля в короне, который сидел на престоле и держал в правой руке скипетр, а в левой – державу с крестом: "...Cum filis albis eius vero sigillo de cera alba impendenti ... quod quidem sigillum fuit forme sperite sive rotunde, in cuius medio schulpta erat ymago regis coronati sedentis in sede regali, in dextra manu habentis quoddam sceptrum et in sinistra manu tenentis quendam globum sive pomum rotundum cum cruce desuper erecta. In circumferencia vero dicti sigilli post quandam crucem hee litere per ordinem legebantur: Myndowe Dei gracia rex Lettowie".

Копия 1: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. Lifländische Sachen. Schieblade XI, nr. 15. Транссумпт от 17 декабря 1392 г. (Рига), сделанный по распоряжению генерального прокуратора Тевтонского ордена Иоганна фон Вельде.
Копия 2: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. Lifländische Sachen. Schieblade XI, nr. 14. Транссумпт от 18 мая 1393 г. (Торунь), сделанный по распоряжению прокураторов ливонского магистра Николая Крапина и Маркварда фон Суворстена.
Копия 3: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. OF 12 (A 149; "Registrum ex parte ordinis productorum de anno domini MCCCC[XX] primo indictione XIV tercia decima die mensis Marcii coram reverendissimo in Christo patre et domino, domino Gwilhelmo cardinali sancti Marci per sanctissimum dominum nostrum Martinum papam quintum specialiter deputato"). F. 101.
Копия 4: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. OF 67 (A 18; "Privilegia des Culmischen Landes", XV в.), f. 152.
Копия 5: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. OF 71 (A 99), f. 181.
Копия 6: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. OF 7 ("Prussie compositio", 1413 г.), p. 46.
Копия 7: Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz. XX. HA, Ordensbriefarchiv, Nr. 00028 (старая сигнатура OBA 1, 14e).

Основные публикации и литература: Acta Borussica ecclesiastica, civilia, literaria. T. 3. Königsberg – Leipzig, 1732. P. 742–744; Codex Diplomaticus oder Uhrkunden, so die Pommersch-Rügianisch- und Caminsche auch andere benachbarte Lande angehen / Hrsg F. von Dreger. Stettin, 1748. S. 438–439, № 327; Index corporis historico-diplomatici Livoniae, Esthoniae, Curoniae oder Kurzer Auszug aus derjenigen Urkunden-Sammlung, welche für die Geschichte und das alte Staatsrecht Liv-, Ehst- und Kurland's [...] von den Ritterschaften Liv-, Ehst- und Kurland's zusammengebracht worden ist. Tl. 1. Vom Jahre 1198 bis zum Jahre 1449 incl. Dorpat – Riga, 1833. S. 126, № 494, S. 364–365, № 1743; Narbutt T. Dzieje narodu Litewskiego. T. 4. Wilno, 1838. Dodatki, s. 24–25; Codex diplomaticus Lithuaniae, e codicibus manuscriptis, in archivo secreto Regiomontano asservatis / Ed. E. Raczyński. Vratislaviae, 1845. P. 19–20, № 12 (по копиям 1 и 2); Liv-, esth- und curländisches Urkundenbuch nebst Regesten / Hrsg. von F. G. von Bunge. Abteilung 1. Bd. 1. 1093–1300. Reval, 1853. Col. 449–451, № 354 (регест: S. 97, № 396); Daniłowicz I. Skarbiec diplomatów papiezkich, cesarskich, krolewskich, książęcych. T. 1. Wilno, 1860. S. 101, № 187; Lites ac res gestae inter Polonos Ordinemque Cruciferorum. Ed. altera. T. 2 / Ed. I. Zakrzewski. Poznań, 1892. S. 119–120 (в качестве источника в рукописи указан транссумпт 1352 г., но издатели опубликовали текст по транссумпту 1392 г., то есть по копии 1); Kętrzyński W. O dokumentach Mendoga, króla litewskiego // Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Historyczno-Filozoficzny. Kraków, 1907. Serya II. T. 25 (50). S. 213–214; Preussisches Urkundenbuch. Politische Abteilung. Bd. 1. H. 2 / Hrsg. von A.Seraphim. Marburg, 1909. S. 91–72, № 106 (наиболее подробные данные о списках); Maleczyński K. W sprawie autentyczności dokumentów Mendoga z lat 1253–1261 // Ateneum Wileńskie. R. 11. Wilno, 1936. S. 28–35 (также таблица, № 9); Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525. P. 1. Index Tabularii Ordinis S. Mariae Theutonicorum, Regesten zum Ordensbriefarchiv. Vol. 1. 1198–1454. Göttingen, 1948. S. 2, № 28; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum 1198–1525. P. 2. Regesta Privilegiorum Ordinis S. Mariae Theutonicorum, Regesten der Pergament-Urkunden aus der Zeit des Deutschen Ordens. Göttingen, 1948. S. 23, № 174; Міндаў кароль Літовіі ў дакументах і сьведчаньнях / Уклад., падрыхт. да выд., пераклад А. А. Жлуткі. Менск, 2005. С. 37–40, № 9 (по публикации А. Серафима, перевод на белорусский язык).

Примечание. Хотя само пожалование является фальсификатом, созданным в интересах Тевтонского ордена, список свидетелей и datum взяты, по всей видимости, из какой-то подлинной грамоты Миндовга.

Латинский текст воспроизводится по публикации А. Серафима, в которой за основу взята копия 2 (транссумпт от 18 мая 1393 г.) с разночтениями по другим копиям (К1, К3 – К7).

      Myndowe, Dei gracia rex Lettowie universis Christi fidelibus presentes literas inspecturis, salutem in nomine Jhesu Christi.
      Quamvis inspirationis Divine gracia favente1 per consilium dilectorum nobis in Christo ... magistri et fratrum domus Theutonice in Lyuonia, de tenebris gentium in ecclesie Jhesu Christi lumen vocati sumus ac renati per unde gratiam baptismalis ac sanctissimus pater ac dominus noster Innocentius papa quartus ad instantiam et operam efficacem predictorum magistri et fratrum personam nostram, regnum nostrum et omnia bona nostra iurisdictioni sedis apostolice subiciens, auctoritate sua nos fecerit coronari in regem totius Littowie ac terrarum omnium, quas divine virtutis auxilio iam eripuimus de infidelium manibus, vel eripere poterimus in futurum, tamen ante nostram conversionem et post tam nos, quam totum regnum nostrum Lettowie per aliquos christiane fidei inimicos et aliquorum apostasiam sic turbati fu(er)imus et concussi, quod nisi dictorum magistri et fratrum magnum consilium et auxilium nobis affuisset, totum regnum nostrum fuisset cum subversione fidei annullatum. Unde nos considerantes labores et expenses ac voluntatem magistri et fratrum prenominatorum, que in promotione nostre persone, regni nostri, ymmo potius fidei christiane habuerunt, de consilio, voluntate et consensu heredum nostrorum nostrorumque nobilium totum regnum nostrum Lettowie et omnes terras adiacentes, quocumque nomine censeantur, exceptis terris et iure episcopali domino et episcopo Lettowie in dicto regno nostro deputatis sepedictis magistro et fratribus de domo Theutonica in Lyuonia dedimus, contulimus et donavimus et presentium tenore donamus in verum ius et proprietatem sue religionis, ita tamen, si nos sine legittimis heredibus decedere contingeret, transferentes in ipsos exnunc ut extunc dominium et possessionem tocius regni Lettowie supradicti. In cuius translate possessionis iudicium conventum fratrum predictorum in nostra curia collocavimus speciali et, licet varias et diversas donaciones prius fecerimus circa fratres memoratos, sicut in literis inde confectis continetur, tamen hanc piam nostram et providam donationem factam predictis magistro et fratribus ac successoribus eorundem, tamquam nostris principalibus coadiutoribus, aliarum precedentium donationum conclusionem esse volumus plenariam et finalem.
      In cuius rei perpetuam memoriam, ut prehabita nostra donatio robur obtineat firmitatis, nahc cartam inde conscribi et nostri sigilli munimine fecimus confirmari.
      Huius autem donationis testes sunt venerabilis dominus Culmensis episcopus et magister Andreas fratrum predictorum ac fratres sui, Languinus2 sororius noster, Lygeyke3, Sthabbe4, Bixe, Bune5 nostri barones et consanguinei, Parbusse de Nere6, Gerdine de Naals7, Vege, Vesegele8 ibidem et Parbusse9 iunior; de fratribus predicatoribus frater Sindramus10, de fratribus minoribus frater Adolphus et sui socii et alii quam plures fide digni, qui omnes simul et semel dicte donationi nostre a nobis provide facte magistro et fratribus ac eorum successoribus supradictis interfuerunt vocati ad hoc in testimonium premissorum.
      Datum Lettowie11 in curia nostra anno Domini millesimo ducentesimo sexagesimo in medio mensis Junii.

1 В ряде списков: faciente. 2 В других списках: Langwinus. 3 К4, К7, К5: Lygeike. 4 К1, К3, К4, К5, К7: Schabbe. К6: Schawo. 5 А. Серафим читает это имя слитно, другие публикаторы и исследователи – раздельно как имена двух разных людей (Bixe, Bune). Правописание в разных списках различается. К1, К3, К5: Bixe Bune. К4, К7: Biee Bune. К6: Byxe Boheme. 6 К6: Rlere. 7 К1: Naalse. К3, К4, К5, К6, К7: Nailse. 8 К3: Kesegele. К6: Awge Wesegele. 9 К6: Parbusso. К3, К4: Parbusse iunioris. 10 К3, К4, К5, К6, К7: Sinderamus. К1: Syndarimus. 11 К6: Lithwanie. К1: Littowie. К3: Litowie.

О.Л. Fontes historiae Magni Ducatus Lithuaniae; starbel.by/dok/d313.htm, 2019.VII.02/04.