// л. 1 Dzieie miasta Witebska, ktore sie działy na swiecie dawnych czasow. Wypisane tu z xiengi pisaney renku i[ego] m[ości] pana Michała Pancernego, mieszczanina witebskiego słowo w słowo przez Stefana Hawriłowicza Awierke, mieszczanina wittebskiego w roku 1768, miesionca iuli, 13 dnia.

Zaczynaion sie tak pisane w xiendze Pancernego:

Roku 974. Zbiwszy Olha iaćwingow i piczyngow y, przeprawiwszy sie prżez rżeke Dzwina zanocowawszy z woyskiem, y upodobawszy gure założyła zamek drewniany, nazwała od rżieki Widiby Wittebskiem, wmurowała cerkicu [так в тексте – прим. публикаторов] w Wysznim zamku swienteho Michała, a w Niżnim // л. 1 об. Zwiastowanie. Dwa roki zmieszkawszy odiechała do Kiowa.

Roku 965. W Gnieznie okrscił sie xionże polski, Mieczysławem nazwany na krście, y Polska wiare przyieła [так в тексте – прим. публикаторов].

Roku 980. Gieysa, syn Tokow, ociec swientego Stefana, xionże wengierskie, okrścił sie y wszystka Wengierska ziemia z nim.

Roku 956. Olha sie okrścila w Kostantynopolu; na krście swientym nazwana Helena.

Roku 990. Włodzimierz okrścil sie z wody w Korsuni, a na druhi rok w Kiiowie okrszczono. Ten Włodzimierz fundował arcybiskupstwo Połockie. Bywszy wnukiem xienżny Olhy, na krście swietym nazwaney Heleny. // л. 2 Za błogosławieństwem Andryiana papieża Mettody y Cyryll greckie xiengi przetłumaczyli na słowienski ienzyk i służba boża pierwsza słowienskim ienzykiem była w Rzymie odprawowana, roku panskiego 895.

Z ruskich kronik.

Roku 896. Od stworżenia swiata, według ruskiego rachuie sie 6400 roku, przetłumaczyli greckie xiengi na słowien[s]ki ienzyk.

Roku 1114. Włodziemierz umarł w Kiiowie, wnuk Olhy, xienżny witebskiey.

Roku 1162. Wołhow, rżeka wielka w panstwie Rosyskim bendonca, przez całe pieńć dni w gure szła.

Roku 1695. Galiczyn chodził pod Krim. // л. 2 об.

Roku 1697. Drugi raz chodził Galiczyn pod Krym. Tam onemu okupu dali: wmiasto czerwonych złłotych, liczbanow kilka beczek tatarowie dali.

Z inszych kronik przepisano.

Roku 1171. W Połocku xienzna Iefrosinia wymurowała cerkiew Swientego Spasa y tam mniszko była. Ciało prżewiezione do Kiiowa.

Roku 1179. Krol polski Bolesław zabił swientego Slanisława, biskupa krakowskiego, w kościele.

Roku 1199. Ieruzalem odebrany y dobyty od xionżencia Godtrida katolika, ktory odebrawszy od turka był krolem ierozolimskim. A przed tym saracenowie trzymali miasto Ieruzalem przez latt 500. // л. 3

Roku 1189. Turcy znowu odieli Ieruzalem od katolikow.

Roku 1213. Za Frideryka Barbarossy, cesarża rzymskiego, zakon swientego Dominika y swientego Franciszka sie zaczoł, a od papieza Honoriusza iest potwierdzony.

Roku 1211. Była kometa wielka na niebie. Trwaiono dni osimnaście, maionc ogon roztoczony na zachod słonca. Znaczyła tatar pierwsze weyście do Polski i Rusi, ktorych przed to kometo nie bywało.

Roku 1323. Giedymin xionże zaczoł sie fundować, wystawił miasto Wilno, oto przez taki sposob. Bo ten Giedymin poluiono po puszczy na tym mieyscu, gdzie Wilno stoy, // л. 3 об. zabił sztuki wielkiey strasznego zubra i w polowaniu swoym zanocował w puszczy na Łysey gorże. Y przez son widział, ze niby wilk nazbyt wielki, stanowszy na samey gorze zaczoł wyć, y w nim widźiał drugich sto wilkow wyioncych. Sz czego wielkie maionc w tym snie dziwowisko, ocknoł sie i kazał przyżwać zwyczaynego do wykładania snow wieszczka, ktoremu imie było Lezdzieyko. Ktory, gdy stanoł przed Giedyminem xionżenciem, xionze sen mu wypowiedziawszy kazał wyłożyc. Ktory w taki sposob zaczoł wykładać, ze na tym mieyscu, gdzie widziany wilk, ma byc miasto, na tym mieyscu, gdzie sen widzial, wielkie od ciebe ufundowane y znaczy wycie wilkow tych mieszan [так в тексте; должно быть mieszczan – прим. публикаторов] tu mieszkaioncych w tym mieście. Y to // л. 4 miasto ma być sławne pierwsze y stolico Litwy beńdzie, y rozszerzy sie sława iego y głos miasta po całym swiecie, z czego bendonc kontent. Xionże wieszczka udarował i nadał mu wielkie ymiona y fortuny, y że radił Wilno wystawić, nazwał go Radziwiłłem.

Roku 1307. Stolec papieski prżeniesiony iest z Rzymu do Awenionu, miasta francuzkiego, przez papieża Klimunta Piontego.

Roku 1376. Stolec papieski znowu iest nazad z Aweniona, miasta francuzkiego, przeniesiony do Rżymu przez papieża Grżegorża Iedynastego.

Roku 1387. Littowski xionże Jagiełło iest okrszczony, // л. 4 об. poioł krolewne polsko, złonczywszy Litwe z Polsko.

Roku 1452. Miesionca septenbra turek Konstantynopol od cesarza greckiego odebrał.

Roku 1439. Izydor, metropolit kiiowski, iezdził na sobor do Fłorencyi, tam go wczynił ociec swienty kardynalem, lecz za przybyciem do Kiiowa powrociwszy z Florencyi tego kniaz moskowski nieulubiwszy, kazał osadzić go w Smolensku w wienzieniu, zkond do Polski salwował sie y uciekł.

Roku 1453. Swienty Kazimierż, krolewicz polski, syn Kazimierża krola polskiego wielkiego, w Wilnie umarł.

Roku 1453 [перед этим: roku 143 – прим.публикаторов]. Symon Delipnika, bernardyn, umarł. // л. 5

Roku 1332. Xionże littewskie Olgierd poioł żone xionżencia twierskiego corke Marine, alias Ullane. Dano mu w posagu od xionżencia twerskiego Witebsk Olgerdowi; spłodził z nio dwunastu synow. Ta Ullana wymurowała cerkiew Swientego Ducha roku 1345.

Ciewiwke, staroste witebskiego, a Harasima władyke spalono na Kamieniu żydowskim za zdrade roku 1415.

Czercow błahoczestywych pionciu kazał powieszać Olgierd, ktore sa teraz w kalendarżu ruskim.

Roku 1495. Emanuel, krol portugalski, posłał do Indyi dwuch biegłych w gwiazdarskiey nauce morżem na wschod slońca, Krysztofa // л. 5 об. Kolumbusa. Pierwszy raz prże to za ych rozumem w podziemne kraie droga sie nalazła.

Roku 1510. Car Iwan Wasilewicz Smolensk murował lat siedm. Car ten Iwan Wasilewicz wysiekł y zawoiował Nowhorod.

Roku 1523. Marcin Luter wzniecił nowo wiare, uciekszy do xionżencia saskiego Iana kurferszta.

Roku 1543. Wengrowie poddali sie turkowi y podali zamki: Budzin, Pest, Bełhorod, Walp, Wyszehrad y inne.

Roku 1562. Był Szuhaley w państwie naszym, kozak, woluntariusz. Ten siła złego narobiwszy w Polszcze y Rusi Białey. // л. 6

Roku 1563. Car i[ego] m[ość] Iwan Wasilewicz wzioł Połock.

Roku 1577. Stefan Batory woiewoda [написано над строкой тем же почерком и теми же чернилами – прим.публикаторов], xionże siedmigrodzkie, obrany na krolewstwo Polskie.

Roku 1601. Był głod wielki przez mrozubicie.

Roku 1602. Kozacy z Dubino wodzem Witebsk wysiekli za zdrado obywatelow wittebskich.

Roku 1603. Powietrze grossowało w Witebsku y po ynszych miastach.

Roku 1604. Dubine kozaka, wodza, y dwunastu starszych prżyprowadzono zkowanych od krola, a potym na Wołotowkach Zaruczayskich trzech na pale powbiano zywcem. // л. 6 об.

Roku 1605. Pod Felicz chodził dobywać mieszczanin witebski Marko Illinicz Łyttka, pieńćset z sobo mieszczan człeka maionc. Zaprowadziwszy ich, Felin wyioł.

Roku 1606. Mieszczaninowi wittebskiemu Markowi Łyttce dan iest przywiley na szlachetstwo y Felinskim aby sie zwał. A na Bancy, przedmieściu Sokalskim, dał krol i[ego] m[ość] pien[ć]set grpywien [так в публикации – О.Л.] na każdy rok poźałowania przez latt pieńdziesiont.

Roku 1606. Był rokosz y zamieszanina wielka.

Roku 1606. Car i[ego] m[ość] Dymitry wzioł zamonż za siebie Sendomiranke Mniszkowno panne, y gdy z nio nasi polacy na Moskwe przyiechali, tedy tey nocy car i[ego] m[ość] Dymitrz iest // л. 7 zabity, a naszych polakow z Mniszkowno z hańbo wypendzono.

Roku 1609. Krol Zygmunt Trzeci pod Smolensk podstonpił.

Roku 1610. Krol Zygmunt Smolensk minami prochiem wysadziwszy, wzioł y dobył.

Roku 1611. Stolice moskiewsko polacy zawoiowali.

Roku 1614. Do stolicy moskiewskiey przybywszy, Skapin, do stolicy przyszedszy, polakow wypendził.

Roku 1614. Zamki obadwa zgorzały w Witebsku, iak woiowoda Rakowsk naiezdżał.

Roku 1614. Witeblane, z moskwo utarczke maiono w Hłozowiczech; moskwa witeblan pobiła. // л. 7 об.

Roku 1619. Krol Żygmunt z carem moskiewskim pakta pokoiu zawarł.

Roku 1620. Krol Zygmunt z turkiem zaczoł woiować, a na drugi rok pakta zawarł.

Roku 1620. Błogosławiony Iozefat, odebrawszy cerkiew w Połocku Swiento Sofie, de nowo kazał wyreperować i oprawić.

Roku 1623. Błogosławionego Iozefata w Wittebsku mieszczanie witeblanie zamordowali i zabili miesionca nowembra dnia wtorego, według starego kalendarża, nazaiutrż swientych Kozmy y Damiana, swienta ruskiego.

Roku 1629. Naprzieciw swienta offiarowania Nayswientszey panny swienta ruskiego // л. 8 cerkiew Soborna zgorzała, w ktorey w powietrze zebranego skarbu, złota, srebra, pereł, kleynotow do cerkwi niezliczona moc zgorzała.

Roku 1632. Krol i[ego] m[ość] polski Zygmunt Trzeci w Warszawie umarł.

Roku 1633. Moskwa napadszy na miasto Połock, wszystek wypaliła, miesionca iuli dziewiontego dnia.

Roku 1635. Krol Władysław Szeyna y Prozora odbił od Smoleńska.

Roku 1635. Mieszczanie witebscy w Kaszewiczech z Klaczkowskim moskwy zniesli cztery tysionce, za to onym wolności wszystkie y maydeburia przywrocona, bo za zabicie b[łagosłowionego] Iozefata od ich to wszystko było // л. 8 об. wolnośći wszystkie y magdeburia.

Roku 1636. Po zmarłym metropolicie Iozefie Rudnickim, został metropolito całey Rusi Sielawa, ktory na episkopio Witebsko naiechawszy, z dzwonow z cerkwi Wittebskich, pobrawszy dzwon do cerkwi Soborney, kazał zlać, a miasto według dekretu kommissarzow cerkiew soborno wystawiło.

Roku 1643. Miasto Połock wszystek cały wygorzał doszczentu, y do iednego domu.

Roku 1648. Krol i[ego] m[ość] polski Władysław Czwarty umarł w Mereczu, miesionca maia.

Roku 1654. Car Alexy Michayłowicz poczoł z krolem polskim Ianem Kazimierzem woiować i wszystkie miasta w Litwie y Rusi // л. 9 Białey woyskiem swoym osadził, sołdaty.

Roku 1657. Car Alexy Michayłowicz pod Ryge poszedł.

Roku 1661. Ducha Swientego cerkiew oprawili y wyreperowali.

Roku 1665. Hetman Iana Chowanskiego woysko zbił pod Witebskiem, nazaiutrż zapust ruskich do Swientego Piotra i Pawła.

Roku 1667. Pokoy stanoł z Moskwo y na Ewdokio rusko [слово частично смыто – прим. публикаторов] oddano: Połock, Witebsk, Dzisne, Dunebork [слово частично смыто – прим.публикаторов], Orsze y Mscisław.

Roku 1668. Krol polski Ian Kazimierż zdał krolewstwo Polskie. Po nim obrany Michał Korybut Wiszniowiecki, r[oku] 1669. // л. 9 об.

Roku 1669. Krol Michał Wiszniowiecki był koronowan na krolewstwo Polskie miesionca maia 13 dnia.

Roku 1669. Bracstwo sie zaczeło w cerkwi Katedralney Witebskiey pod tytułem Nayswietszey panny Osnienia.

Roku 1674. Krol i[ego] m[ość] Ian Sobieski koronowan na krolewstwo Polskie, miesionca marca dwudziestego dnia.

Roku 1680. Miesionca septenbra 16 dnia wygorzał Wittebsk, same miasto, cztery cerkwie, ratusz y kromy.

Roku 1677. Weliż, Newel y Siebież oddał car Alexy Michayłowicz naszym posłom, na ten czas bendoncym xionżenciu // л. 10 Czartoryzkiemu y hetmanowi Sapiezie; na swienty Michał polski z tych zamkow ustonpili.

Roku 1682. Introdukcyia była od xienży bazylianow w klasztor Katedralny witebski, miesionca ianuari 11 dnia.

Roku 1684. I[ego] m[ość] pan podkomorzy witebski Adam Kisiel perelał dzwon sielawinski, do tego zbiwszy trzy dzwony brackich, swym kosztem.

Roku 1686. Woda w Dzwinie nazbyt wielka była w Wittebsku, wiele szkody witeblanom narobiła y domow sto woda zalała y zniosła precz.

Roku 1685. Leonard Pociey naiachał // л. 10 об. na woiowodstwo Witebskie, miesionca nowenbra 12 dnia.

Roku 1689. Wybudowano cerkiew swientey Troycy Markowsko.

Roku 1690. Miesionca x-bra [так в публикации – О.Л.] 24 dnia burmistrz Dawid Feliński—łyttka umarł.

Roku 1693. Xiondz Cyprian Zochowski umarł, metropolita, w Supraslu w Swiento Symona Iudy, biskup wittebski.

Roku 1694. Kałaczyński, starszy witebski soborny, uciekł do Kiiowa.

Roku 1694. Grad wielki był wokrong Wittebska, odbił wszystkie zboża w polu, miesionca // л. 11 augusta 3 dnia.

Roku 1695. Car i[ego] m[ość ] Piotr Alixieiewicz chodził z woyskiem pod Azow. Siło ludu straciwszy nazad powracił przez Witebsk.

Roku 1695. Woiewoda Leonard Pociey umarł.

Roku 1695. Było mrozobicie, a w roku 1696 była zboża drogość wielka: solanka żyta była w Witebsku pa talarow dwa bitych.

Roku 1695. Andrzey Kryszpin woiewodo witebskim został.

Roku 1695. Miesionca maia 26 dnia po staremu snieg wypadszy w kolano trzy dni leżał.

Roku 1696. // л. 11 об. Iak sie nowy rok zaczoł, drogi sanney nie było. Dzwina cały rok nie zamarzała, towarow żadnych nie było, bo w przeszłym roku 1695 mroz zboże wzsystkie pobił.

Roku 1696. Dałeński, metropolita w wilio Błahowiszczeńsko do Witebska wiachał.

Roku 1696. I[ego] m[ość] krol polski Ian Trzeci umarł, miesionca iuni 17 dnia.

Roku 1696. Car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz poszedszy pod Azow, wał od pułtury mili podkopał i Azow wzioł i lud w miescie kazał wyciońć, miesionca iulli 17 dnia po staremu.

Roku 1697. Miesionca iuli dnia pietnastego w nocy Wielizki zamek piorum [так в публикации – О.Л.] spalił. // л. 12

Roku 1697. Miesionca augusta 20 dnia była burza wielka w Smoleńsku. Z wału w kroncy [так в тексте – прим. публикаторов] Smo[l]eńska wszystek dach zniosło, z cerkwi banic z krżyżami, dzwonice z dzwonicami [так в тексте – прим.публикаторов] poobalało.

Roku 1697. Krol i[ego] m[ość] August Wtory koronowa[n], miesionca septenbra pietnastego dnia w Krakowie; miesionco nowenbra pierwszego dnia tryunf był w Witebsku.

Roku 1698. Miesionca augusta 15 dnia w Witebsku z cerkwi Błahowiszczenia dach y dzwonica zgorżała y 35 domow w Niżnim zamku.

Roku 1698. W Witebsku burza była wielka, z domow // л. 12 об. dachi poznaszało, z Zaruczewskiey cerkwi banic ze wszystkim zerwało.

Roku 1698. Andrzey Kryszpin na woiewodstwo Witebskie naiachał, miesiaca marca 20 dnia; nazaiutrż w ratuszu był.

Roku 1697. Car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz iezdził po roznych nacyiach, powrocił do Smoleńska, miesionca augusta 19 dnia.

Roku 1699. Symon Dałenski, mietropolita, umarł na Bohoiawlenie.

Roku 1699. Sylweyster Łada Pieszkiewicz na mietropolio naiachał.

Roku 1699. Car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz w swych // л. 13 miastach y miasteczkach burmistrzow zasadził i kazał, aby sie po niemiecku stroyli, i rok od narodzenia pańskiego nie od stworżenia swiata w swych sprawach pisali y kladli.

Roku 1699. Krol [в тексте krolor – прим. публикаторов] i[ego] m[ość] August Wtory odebrał od turka Kamieniec Podolski.

Roku 1700. Miasto Witebskie y mieszczanie uprawowało sie z zydami witebskimi. Woiewoda chciał był i[ego] w[ielmożność] pan Kryszpin dwuch zydow, Icka i Meiera, obiesić, w[s]zystkich zydow w mieście Witebsku y na przedmieściu aż do iodnego wyćiońc mieszczanom kazał. Mieszczanie witebscy nie odważyli sie dla tego, ze bendono go tymi wielko summe woiewodzanom winni. // л. 13 об.

Roku 1700. Miasto Dzisna, fundytusz aż do iednego domu wydorżała [так в публикации; wygorżała? – О.Л.], miesionca iuli 15 dnia.

Roku 1700. Szlachta witebska wyszła na pospolite ruszenie do Czerey, miesionca rbra [так в тексте – прим. публикаторов] 10 dnia.

Roku 1700. Miesionca iuli krol i[ego] m[ość] August Wtory zniosł z pola szweda y wzioł Kukanauz.

Roku 1700. Szedł przez Witebsk pułkownik z woyskiem, 17 000 ludu, rżeko Dzwino w strugach dwudziestu, a na Orsze szedł druhi pułkownik z woyskiem; witeblane w polu z cechami byli. Cbleba stosow dziesieńć w polu nakładszy potenżnych, im potym oddali.

Roku 1700. W Oszmianie syn hetmana Sapichy zniosł z pola Rzecz Pospolito.

Roku 1700. Woda w Dzwinie // л. 14 w iesieni we dwoie y w iencey niż na wiosne była, wiele szkody domom mieszczańskim narobiła y poszkodziła.

Roku 1700. Xionżont Wiszniowieckich hetman Sapicha postrżelał w Wilnie.

Roku 1700. Miesionca nowenbra 18 dnia w Olkiennikach hetmanskie Sapieżyńskie woysko zniesione od Rzeczy Pospolitey. Tam że po utarczce poymanego syna Sapieżynskiego y koniuszego Woyne, y innych rozsiekano.

Roku 1700. Kozacy pod Rygo szweda znieśli.

Roku 1700. Repnin cara i[ego] m[ości] przyszedł ze Bskowa [так в тексте – прим.публикаторов] wo 8 tysiency pod Ryge na pomoc // л. 14 об. krolowi i[ego] m[ości].

Roku 1700. Pod Derptem cara i[ego] m[ości] woysko zniosł szwed za zdrado Adama Adamowicza niemca.

Roku 1701. Februari 17 dnia pułkownik krola i[ego] m[ości] prżyjachał do Witebska y z nim 2000 raytarij na spotykanie cara i[ego] m[ości].

Roku 1701. Februari dnia 19, car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz wiachał do Witebska nie barzo z wielko gromado, lecz stroyno, stał u Zatataia, burmistrza. Niemal wszystkiemu ludowi dał sie widzieć. Trżecim dniem odiachał z Witebska do Birż.

Roku 1701. Car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz miesionca marca dnia 14, powrociwszy z Birż, ziadszy wieczerżo u Zatataia, // л. 15 odiachał do Smoleńska.

Roku 1701. Kommissarz krola i[ego] m[ości] dworżanin Zygmunt Rybiński przyiachał do Witebska na odebranie długow, winnych w Rydze przez mieszczan wittebskich.

Roku 1701. Maia ten że kommissarż Rybiński prżyiachał powtornie do Witebska y z nim raytarij saxonow 1000. Stał po mieszczanach u Witebsku dni 14; wielka była przez nich szkoda miastu, zdzierstwo y swywolstwo przez saxonow, nazbyt wielkie. Wielie długow wybrał po kupcach wittebskich Rydze winnych, gotowcy summy talarow bitych szezdziesiont cztery tysionce. 40 strugow naładował, pionko czysto, 15 strugow konopiami, // л. 15 об. y odiachał na strugach rżeko Dzwino. Wdeł wybrał po kupcach witebskich ryzkich długow gotowcy summy pieńki i konopi; to i edno z drugim rachuionc tallarow wiencey niż na sto tysiencey. Za to Witebskowi całemu krol nadał przywiley, uwalniaiac od wszelkich podatkow, małych i wielkich, y hiberny. Dał na lat siedm słobody, aby ni a nic nic płacic do skarbu i[ego] k[rolewskiey] m[ości].

Roku 1701. Miesionca maia pułkownik kamieniecki prowadził w piońćiu strugach procha beczek 444, a przy nim piechoty cara i[ego] m[ośći] człeka tysionce.

Roku 1701. Miesionca iuli 8 dnia [w]oysko Rzeczy Pospolitey z i[ch] wie[l]moż[noś]ćmi panny // л. 16 pany [так в тексте – прим. публикаторов] Pocieiami pod Donbrowno pobito chłopstwa, przeciw im zebranego, 18 tysioncy siedymsett.

Roku 1701. Miesionca aprila na Wielkanoc rusko, pod czas nocnego nabożenstwa grżmoty straszne były i cerkiew Swientego Iana Bohosłowa było zapaliło, lecz ludzie bendoncy na nabożenstwie nocnym, zgasili.

Roku 1701. Miesionca iuli 24 dnia, saxonowie Kukanauz prochem wysadziwszy, armaty tak nabiiali, aby rozerwało. Most granatami zepsowali, sami y woysko moskiewskie przez Dzwine przeszedszy, saxonowie w Kurlandyio, a moskiewskie woysko do Druy poszły, a potym do Pskowa poszły. Szwedzi przyiechawszy // л. 16 об. nazaiutrsz witebskiego kupca Xawerego Alexandrowicza zabili y dobra iego z szkuty rozebrali.

Roku 1701. Kozacy z Iurewiczem naszym pobili szweda pod Mohilewem w Hołowczynie.

Roku 1701. Miesionca xbra [так в тексте – прим.публикаторов] 10 dnia Dyiament [так в тексте – прим.публикаторов] szwedzi od Moskwy odebrali nazad.

Roku 1702. Szwed wszedł na Żmuydz, a potym do Litwy i Rusi Białey wszeńdzie prowiant bioronc.

Roku 1702. Szwedzki krol i prży nim woyska 20 tysioncy wszedł do Wilna 5 dnia aprila.

Roku 1702. Na samo wielkanoc nasi, wpadszy do Wilna, 1000 szwedow zabili, starszych // л. 17 człeka 250 zgineło, za co krol szwedzki mśćił sie nad zakonnikami y mieszczany, nasadziwszy do cieplicy goroncey y tam trupow kazał nanosić i nakłaś[ć] y zaparo ich s trupami w goroncosci y smrodzie trupow pobitych y smierdzoncych.

Roku 1702. W Krakowie krol szwedzki pałac spalił, Toruń zruynował y wszystkie panstwo Polskie szarpionc bez wszego miłosierdzia.

Roku 1703. Pułkownik Protopow 20000 człeku szło z nim przez Witebsk, a drugi szedł przez Orsze y z nim człeka 70 000.

Roku 1703. Szło wozow z kulami y prochem przez Witebsk 1500.

Roku 1703. Kościoł dominikanow // л. 17 об. świentego Michala.

Roku 1703. Miesionca rbra [так в тексте – прим.публикаторов] w doł prowadzono 8000 dział, rydle i bardysze.

Roku 1704. Marca dnia 26 trży słonca widziane były rano, ktore po prawey stronie było, to wprzod i zgineło, a co po lewey stronie te nie prentko.

Roku 1704. Iachał i[ego] m[ość] pan Działynski, woiewoda chełmiński, do cara i[ego] m[ości] posłem do Rohudziowa, a przy nim człeka 2500 czeladzi.

Roku 1704. Miesionca maia 6 dnia cara i[ego] m[ości] pułkownik Fiedosiey Naumowicz y przy nim człeka 2500, prowadzili w strugu pieniondze, worami naładowany y beczkami.

Roku 1704. // л. 18 Ieneral i[ego] w[ielkośći] i[ego] m[ość] pan Bohdan Korsak y przy nim, przy Korsaku, dwa pułkownicy, Hrehory Rydwanski y pan Stankiewicz prowadzili szlachte smolensko we trzech pulkach mie[sion]cu iulli.

Roku 1704. Miesionca iuli w dzien swienta swiontego Eliasza swienta ruskiego iula dwudziestgo [так в публикации – О.Л.] była kometa na niebie przy zachodze słonca. Pierwey toczyła sie iako kula, potym stawszy słupem, przez godzin dwie.

Roku 1704. Car i[ego] m[ość] Narwe alias Ruchodziew dobył, niemało woyska straciwszy. Po dobyciu kazał wszystkich wyciońć.

Roku 1704. Była burza wielka w Witebsku, miesionca oktonbra 18 dnia, z domow dachi poznaszało y na cerkwiach krzyże połamało. // л. 18 об.

Roku 1705. Ianuari 15 dnia wiachał do Wittebska Borys Piotrowicz Szeremieciow, fellttmarszałek, a przy nim woyska dziewieńć pułkow; stali po mieszczanach.

Roku 1705. Miesionca maia czwartego dnia wyszło woysko z Witebska y stało w polu dni trży, a potym poszło do Połocka. Tudzież z Porżecza prowadzono w doł strugow z zapasami woionnemi 50: kule tylko, działa y bardysze.

Roku 1705. Car i[ego] m[ość] przypłynoł do Łukiszek y czwartym dniom popłynoł do Połocka. Eodem [далее залито чернилами – прим.публикаторов] an[no] mense iulli 11 die in eclessia S. Sofia ipse occisit 4 basilianos in Połocia wsadził w Połocku komendanta. Iak to było napisano, tak y ia przepisałem tu. // л. 19

Roku 1705. Bawer ienerał odebrał od szweda Nitaw, Borsk y Lipaw, szweda tam niemało położywszy, a potym wyszedł w pole z woyskiem y minami, te miasta wysadził y zruynował i przyszedł do Orszy.

Roku 1706. Car i[ego] m[ość], zebrawszy swe woysko w Mohilowie, poszedł z woyskiem pod Biało Cerkiew.

Roku 1706. Z Grodna wychodzonc, cara i[ego] m[ości] woysko, w rżece Niemnie topili prochi, kule, działa, y przyszły pod Biało Cerkiew.

Roku 1706. Wienksza czeńsć Wilno miasto wygorżało, ratusz, kromy, Swienty Kazimierż i co w sklepach było zamurowano, wszystko to potlało y pogineło. Człeka z piendziesiont zgineło y zgorżało zywcem. Ta strona, młyny y za Spasko bromo [так в тексте – прим. публикаторов] // л. 19 об.

Roku 1707. Gotowo summe cara i[ego] m[ości] z cły, prowadzono na Borysow. Sinicki, woluntariusz ono przeiowszy, moskwa, co prży summie była, pobił, zabrawszy pieniondze uciekł do Bychowa.

Roku 1707. Bychow car i[ego] m[ość] Piotr Alixieiewicz obległ, a potym bychowlanie sie zdali y Sinickiego wydali, ktorego z bratem iego proprowodzono zkowanych na Moskwe.

Roku 1707. Miesionca maia w Witebsku wodle rynku 45 domow zgorżało.

Roku 1707. Miesionca iuni przyiechało 40 kozakow, wzieli po pułtory solanki zytney monki z dymu zaprzysienżonego, lecz y wiencey wychodziło. // л. 20

Roku 1707. Wołosza, hetmana iego w[ielmożno]sci i[ego] m[ości] Oginskiego Hrehorego, przyiechawszy do Wittebska starszyna stała w Witebsku, a chorongwi woyska stało w polu. Z miasta wzieli gotowcy summu 60 tysiency złłotych z archiepiskopskich dobr 1120; na Uswiacie i na ynnych krolewszczyznach brali.

Roku 1707. Przysłano z Połocka ukaz, aby dali z każdego dymu zaprżysienżonego po pułtory solanki zytney monki. Musieli dać, y do Połocka zaprowadzili.

Roku 1707. Przysłano ukaz z Mińska, aby koni dano z tarify lubelskiey, ze trzech dymow. Miasto y mieszczanie musieli dać koni 24, dali y odesłali do Mińska. A szlachta y woiewodzianie nic nie dali. // л. 20 об.

Roku 1707. Do Bychowa wydali z tamtey strony Dzwiny prowiiant po dwie solanki zyta, masła po dwa funty, soli po cztery funty, słoniny po pieć funtow, owsa po dwie solanki. A z tey strony rżeki Dzwiny oddali do Siebieża w dziesieńcioro ednemu przeklentemu kapitanowi, co y Witebsk wypalił. Ten prowiiant z woiewodstwa brali.

Roku 1707. Pan pisarż mieyski Bonicz gotowo summo w Kopysie pogodził kniazia Dołhorukiego.

Roku 1707. Wyrydarz cara i[ego] m[ości] przez Witebsk prowadzono miesionca bra [так в тексте – прим. публикаторов] dnia 19 na Łuki, prowadzono z Polski.

Roku 1708. Borys Piotrowicz Szeremieciew siodem tysioncy czwiernikow [так в тексте – прим.публикаторов] wybrał zboża // л. 21 na mieszczanach witebskich na woysko swe.

Roku 1708. Juli 12 dnia wszystkie pułki wyszly w pole pod Łukiszki, a potym poszły do Czerey.

Roku 1708. Postawione były dwa mosty na rżece Dzwinie na strugach, ieden przeciw pana Mirona Hałłuzy, a drugi przeciw Astachowicza. Potym te mosty sprowadzili w doł.

Roku 1708. Dziesieńć strugow choremi sołdaty naładowawszy, wyprowadzili do Porżecza: miasto dało sto mołoycow na wsprowadzenie.

Roku 1708. Chorongiow szlachty smolenskiey przyszła do Witebska y wystawszy dygodniki kilkanaście poszli do Połocka.

Roku 1708. Przyprowadzono z Połocka 7000 tysency [так в тексте – прим.публикаторов] kulow monki zytney y złożono w puniach p[ana] Hałłuzy // л. 21 об. i Astachowicza.

Roku 1708. Wziento z miasta Witebska y mieszczan na lanhofta szwedzkiego tallarow 6000, item znowu wziento z ratusza, burmistrzow y innych osob dwunastu y zaprowadzono do Ostrowna ktorych tam okupili mieszczanie, dawszy kaniterowi szwedzkiemu 1000 tallarow bittych całkowych.

Roku 1708. Kapitan Saławow 2500 [перед «2500» стоит «25000», а затем слова: «amylka, ale» - прим.публикаторов] set koni kozakow y kałmukow. Miesionca septenbra dwudziestego osmego dnia wypalił Witebsk cały, zamki y miasto, ratusz y kromy, Wzhorie, Zaruczewie y Zadunawie, cztery kościoly y cerkwi dwanascie, a za Zarzecze ugody wzioł — talarow bitych 600. Zły. Ten że // л. 22 z timi kozakami wypalił przed tym Mohilow, Bychow, Donbrowno, Orsze y Kadzin, panskie domy, nie folguiac nikomu.

Roku 1708. Miesionca nowenbra szło z Smoleńska przez Witebsk 300 kazakow z kapitanem Merłinem; ugody wzioł z mieszczan talarow 600.

Roku 1708. Ten że kapitan Merlin, powracaionc we trzydziestu koni, wzioł z miasta y mieszczan ugody tallarow bittych 600.

Roku 1708. Miesionca bra [так в тексте - прим.публикаторов] Fiodor kapitan prżyiechawszy rozstawił poczszte z Witebska do Połocka y do granicy.

Roku 1709. // л. 22 об. Miesionca [Перед этой фразой текст спутан, в связи с чем сделана запись: «Miesionca ianuari Siond: Dziewietnastego dnia widziane były. Omyłka to, ale tak» - прим.публикаторов] ianuari siodmego dnia widziane były trzy słońca na zachodzie.

Roku 1709. Miesionca ianuari 19 dnia widziane były dwa słupy na połudzień, a słonce było we srżodku.

Te całe dzieie przepisane prżeze mnie, Stefana Hawriłowicza Awierke, mieszczanina witebskiego, słowo w słowo z xiengi i[ego] m[ości] pana Michała Pancernego, mieszczanina witebskiego w Witebsku roku panskiego 1760, miesionca ianuari. Przepisano z xiengi iego renko, pisaney potym, teraz znow w roku 1768 miesionca iuli dnia 13, ia Slefan Awierko, wypisałem te ksienge. // л. 23 A tu znow nastenpuio dzieie dawne, pisane renko i[ego] m[osci] pana Gabriela Kuriłowicza Awierko, burmistrza i wicelantwoyta witebskiego w taki tenor.

Rzeczy dawneysze, ktore sie działy w Witebsku i na świecie, iest prżepisane z xiengi pana Iana Czarnowskiego i dziada iego, roku 1733 oktonbra 25 dnia.

Roku pańskiego 1601. Był głod y mrozobicie wielkie.

Roku 1602. Kozacy Witebsk wysiekli.

Roku 1603. Powietrze było wielkie.

Roku 1606. Rokosz był y zamieszanina.

Roku 1607. Car Dymitr szedł do Moskwy, do stolicy, na carstwo.

Roku 1609. Krol Żygmunt pod Smolensk podstonpił, a na drugim roku dostał. // л. 23 об.

Roku 1614. Witebsk zgorżał y w Hłozomiczech potrżebe przegrali.

Roku 1623. Władyke zabito w Witebsku 12 gbra [так в тексте – прим.публикаторов], błogosławionego Iosefata.

Roku 1653. Moskwa wzieła Witebsk y inne zamki.

Roku 1661. Swientego Duc[h]a cerkiew oprawili.

Roku 1667. Z Witebska Moskwa ustonpiła, miesionca marca wtorego dnia według starego kalendarza.

Roku 1680. Miesionca septenbra 6 dnia po staremu miasto zgorżeło, ratusz, kromy y kościoły.

Roku 1688. Miesionca iuna 17 dnia woda wielka była y wszystko pozatopiła.

Roku 1708. Miasto Witebsk wypalił // л. 24 car Piotr Alixieiewicz misionca septenbra siedymnastego dnia.

Roku 1733. Maia 31 po staremu, w oktawe Bożego ciała miasto Witebsk, rynek, kromy y cerkwi wygorżeli od wielebnych oycow bernardynow, ktorży robili organ y zaygrali na cały swiat.

Roku 1733. Nowenbra 14 moskale weszli do Witebska, Jury Nikitowicz Repnin.

Roku 1710. Morowe powietrże grossowało w Wittebsku rok cały.

Roku 1737. Decenbra dziewiontego dnia summe należonco od miasta wielebnym xienży bernardynom // л. 24 об. wypłacili tallarow 1400 xiendzu gwardyianowi Jozefowi Michlerskiemu.

Roku 1736. Kośćiol zaczeli murować xienże berna[rd]yni witebscy w samym rynku, w mieśćie Witebskim.

Roku 1704. Juli 20. Na swienty Heliasz ruski znak był na niebie, kometa.

Roku 1752. Augusta wtorego dnia na swiento porcynkulum zamek wygorżał od kościoła xienzy dominikanow, plebania, Błahowiszczenie, iozoyci y wiele domow.

Roku 1752. Augusta pierwszego dnia bydło, krowy wszystkie, pozdychali w Witebsku.

Roku 1743. Cerkiew murować zaczeli // л. 25 xionże bazylianie, xiondz starszy Justyn Czeczkowski, a wikarym byl Dziurdzia.

Roku 1747. Iunia 11 dnia cerkiew swientego Jana Bohosłowa zgorżała w dzien o 12.

Roku 1752. Marca 16 na swientego Andreia Kryckaha cerkiew zgorżała Woskreseńska Zaruczewska.

Roku 1757. Maia 12 dnia według ruskiego wygorżało Zaruczewie y połowa wienksza zamku, i cerkwi trzy, y kosciołow dwa zgorżało.

Roku 1757. Iunia 6 od seminarium zaczoł sie pozar y reszte zamek wszystik [так в тексте – прим. публикаторов] wygorżał y koscioł oycow iezoytow, dach zgorżał. // л. 25 об.

Po te mieysce dzieie pisano przez szlachetnie urodzonego i[ego] m[ości] pana Gabriela Kuriłowicza Awierke, burmistrża y wicelantwoyta witebskiego. Przepisane tu przez syna iego, Stefana Hawriłowicza Awerke, w roku pańskim 1768 miesionca iula dnia 13, według kalendarza ruskiego. A tu znow nastenpuio dzieie wypisywane z roznych czytanych ksiong przez Stefana Hawriłowicza Awierke, ktore dzieie iak w ktorey xionżce son drukowana, tak y tu wpisane, w roku 1768.

Legatyonem na tam arcybiskup gnieznienski na koncylium Laretanskim // л. 26 otrzymał, roku 1215.

Jan Łaski, arcybiskup gnieznienski, roku 1515 u Leona papieża konfirmacyio tego prawa otrzymał.

Prymacyalno zas prerogatywe ieszcze Mikołay Tronba, arcybiskup gnieznieński, na Konstancyeńskim koncylium prokurował, aby miał prawo do koronacyi krolewskiey y z nastenpcami swemi. Pisze Miechowita y Kromer. Roku 1416.

Za Pudyka, xionżencia polskiego tatarowie dziewiońć worew uszow narżynali polakom, po iednemu tylko urżynaionc na woyne pod Kignico [Так в тексте; должно быть: Lignico – прим. публикаторов] na Szlonsku na mieyscu Bonus kompus albo Dobre Pole zwanym. Długosz zas pisze, że tylko 6 worow temi uszami napakowano. Roku 1240. // л. 26 об.

Innocenty papież IV legata swego Iakuba, archydiakona leodyiskiego, dziewioncioniedzielny post wielki relaxował polakow w sześćniedzielny y dni cztery każonc obserwować, w roku 1150.

Małgorżata, zona hrabij Wieszczbowskiego, w Krakowie iednym razem trzydestu sześć synow powiła. Piszo pisarze y dzieiopisowie Kromer, Długosz, Bielski. Testantur dnia 21 stycznia, roku 1269.

Kometa wyprognostykowała głod w Polszcze tak cienżki, że matki dzieciom nie przepuszczali, a wilcy głodni ludziom. Bielski, lib. 2. Długosz, lib. 3. Roku 1314.

W wiliiu zielonych swiontek snieg wielki spadł, sześć dni leżoncy, ktory iuż // л. 27 nad nadzieie wielko obfitosć przyniosł urodzaiow. Miechowita, Długosz, Bielski. Roku 1353.

Władysław, xionże opolski, cudowny obraz Nayswientszey panny, dzieło renk Swientego Łukasza, z zamku Bezzskiego do Opola prowadzone na Iasney gorże, iako wryty, ruszyć nie mogonc. Tam założył klasztor oycow paulinow, sprowadziwszy ich z Wengier. Długosz, lib. 10. Roku 1381.

Woiewoda lubelski, postanowiony woiewoda sendomirski, funkcyi tak wielkiego woiowodstwa do onych czasow wystarctyć nie mogł. Pisze Herbut. Roku panskiego 1474.

W Krakowie na ulicy Swientego Ducha // л. 27 об. białogłowa porodziła dziecie nieżywe na ktorego grżbiecie wonż zywy trzymał sie, konsaionc y pozeraionc ciało. Teste Geste, Kromer. Roku 1499.

Władysław Iagiełło, krol polski, krzyżakow, ktorych było 140 000, zbił pod Granawaldo 50000, a 40 000 zabrał w niewolo y chorongwi 51, mistrz poległ na placu. Kromer, lib. 16. Roku 1410.

Po wzieńciu Wiedeńska Celedym, maionc woyska 80000 naprzeciw polakow szedł wiele tysiency, kaydan mial 25000, iednak nad Krapiwno rżeko zbity od polakow, 24000 woyska utracił, a 2000 wzientych w niewolv [так в публикации – О.Л.], y wodzow 27, y sam Celedyn w kaydany okuty w Wilnie siedział w neiwoli. Polakowi tylko // л. 28 400 zgineło. Pisze Wapowski. Roku panskiego 1514.

Jan Zamoyski, kanclerz y hetman koronny, Maximiliana arcyxonżeńcia austriiackiego, konkurenta do korony Polskiey, wzioł w niewolo, łecz na instancyio papieża, cesarża y xionżont wypuszczony, Roku 1589.

Chodkiewicz hetman, maionc woyska tylko 3500 Karola Gudermana, maioncego woyska 10000 zniosł w Jnflantach, 9000 trupem położywszy, i wiele w niewolo wziowszy; chorongwi wziento 60, dział 11; krol sam raniony na morżu. Polakow nie zgineło nad 800. Trży godziny trwała batalia. Piasecki. Roku 1605 // л. 28 об.

Stanisław Zolkiewski, hetman, 600 woyska maionc poszedł prżeciw turkom, a pod Certory ku Mohilowie zbliżaionc sie, 30000 zniosł tatarow. W tym że wszczała sie miedzy ludzmi zwadka, dała okazyio, że wolochi, multany z turkami na polakow uderżyli, Zołkiewskiemu głowa ucienta, maioncemu lat 73, Koniecpolskiego poymano tatarzy. Po tey wiktorij Padole y Ruś rabowali, niezliczonych bioronc niewolnikow. Glowa Zołkiewskiego aż do Stanbułu odesłana na kopij pomieścić, z okrzykiem tryunfu noszona. Pisze Piasecki. Roku 1610.

Za Zygmunta Trzeciego polacy Osmano, cesarża tureckiego, pod Chocimem zwycionżyli. Roku 1621. // л. 29

Stefan Chmielnicki, maionc tylko 9 tysioncy woyska, tatarow muzow [так в тексте – прим.публикаторов] 50, a pospolitego żolnierza 1200 zabrał w niewolo. Chmielnickiego 9 zgineło, 50 pleyzerowanych. Pisze Piasecki. Roku 1526.

Polacy pod Batowem na głowe prżegrali, zginoł Kalinowski, hetman polny, Marek Sobieski, brat Iana III, krola polskiego. Pisze Przyiemski. Roku 1621.

Iarosław miasto pod czas iarmarku pogorżał, gdzie w towarach bogatych kupieckich było szkody na 10 milionow czerwonych złłotych. Piszy Piasecki. Roku 1628.

Od krolewicza Władysława, potym krola, roku 1634 do Urbana VIII, papieża, Ierzy Osolinski, kanclerz wielki koronny, subiectionem oddaionc, imieniiom // л. 29 об. monarchi y całego krolewstwa wielko pompo odprawił legacyio, prżywiozł do krola relikwie swientych prymasa y Felicyiana, menczenikow, iż w den ich swiont krol urodził sie. Pisze Kwiatkiewicz. Roku 1635.

Pod Beresteczkiem swienty Michał pokazał sie nad woyskiem polskim piorunowa strżało, gonionc Chmielnickiego, gdzie poległo kozakow 30 tysiencey, a 30 tysiency poszło w rozsypke. Piszy [так в тексте – прим.публикаторов] Kochowski, Climact. Roku 1654.

Karol, krol szwedzki, wszedszy do Polski, gdy wchodził do Poznania, na piasku w Krakowie cudowny obraz kocił sie. Pisze Kochowski. Roku 1655.

Wielkie w Polszcze grossowało powietrże, tak dalece, ze w samym Krakowie 36 // л. 30 tysiency ludzi wypadło. Nie było iuż komu chować. Pisze Kochowski, Climact, lib. 5. Roku 1657.

W klasztorże Oliwskim pod Gdańskiem zaszły traktaty pokoiu polakow z Szwecyio. Kochowski. Roku 1650.

Dla polakow czas był fortunny, kiedy chocimcki hetman pod Połonno zniesiony po lożeniem [так в тексте – прим. публикаторов] na placu marsowym 8 tysiency woyska, wzieńciem 40 sztuk armat, 148 chorongwi z mało polakow kleńskv, to iest: 300 piechoty y kilkunastu znacznych osob. Pisze Kochowski. Roku 1660.

Przez zmarzło Wisłe tatarży z wodzem Magaiom y Celebuło, wpadszy do Sendomierża 40 zabili dominikanow z Sadockim, prżeorem. Roku 1660. Tego ż roku woł sie // л. 30 об. urodził o dwu głowach, o siedmiu nogach. W Szlonsku zas tego ż roku miedzy Odro y Nisso rżekami krwawy deszcz padał. Piszo dzieiopisowie Kromer, Bielski. Roku panskiego 1660.

Podo Haycem z tatarami y kozakami stanuł pokoy, ktorży nazad idonc trzydziośćie wsi spalili. Pod Haroiowem od Silnickiego sa zniesieni 21500 ludzi. Pisze Kochowski. Roku 1667.

Lwow oblehli turcy, ale wziowszy okupu sto tysioncy talarow bitych całkowych na sam swienty Michał odstonpili. Roku 1672.

Pod Chocimem 30 tysioncy turkow zniesli polacy. W ten czas w trupie tureckim znaleziono 50 czerwonych // л. 31 złłotych. Pisze Kochowski. Roku 1673.

Tatarow 8 tysioncy y tyle ż turkow do Polski wpadszy Mikulince, Podhayce y Ternopol spustowawszy, niewolnika nabrali wiencey niż na dwakroć sto tysiacy. Roku 1675.

Jan Sobieski III, krol polski, ukoronowany dnia 2 lutego, roku 1676.

Jan Sobieski, krol polski, idonc pod Wiedeń od arcybiskupa lwowskiego wziowszy benedykcyio, a drugo w Krakowie od legata papiezskiego, woysk chrżeścianskich bendonc naywyszszym rżondco, zniosł turkow pod Wiedniem 54 tysiency 544, iako Waryski i Kotubski swiadczo. Złonczeni byli w tey woynie z krole[m] Janem xionże // л. 31 об. sasi, xionże Carol Lotarynski, Emanuel, xionże bawarski. Ta wiktoria stała sie dnia 12 wrżesnia, roku 1683.

Jan Sobieski, hetman, pod Chocimem na swienty Marcin w dzeń smierci krola Michała zniosł turkow 60 tysioncy. Roku 1673.

Jan Sobieski III, krol polski, umarł na swiento troyce, w ten dzień y godzine, w ktoro obrany krolem, dnia 7 czerwca, roku 1696. Zwionzek Baranowskiego był tego roku.

Szwedzi Poznań miasto wielkie polskie wzieli; ciż sami wzieli Lwow. Roku 1704.

Stanisław Leszczynski, woiewoda poznanski, raz krolem polskim obrany, // л. 32 koronowany dnia 19 czerwca, roku 1704, a drugi raz ta elekcyia ponowiona dnia 12 wrżesnia, roku 1713.

Szarancza w Polszcze była y na Rusi barzo cienżka, na Rusi cienżka, a w Polszcze gorzey była cienższa. Roku 1475. Szarancza długa na palec z głowami nakształt nietoperzow. Pisze Miechowita. Roku 1536.

Po byciu w Polszcze szaranczy bydło barzo zdychało y odchodziło. Roku 1541.

Szarancza na Wołoszczyznie na dwie mili ziemie okryła, na łokici maionc grubośći, ktora koło Lwowa mil szczdziesiont [так в тексте – прим. публикаторов] wszystko wypaszczy. Purius Kwiatkiewicz. Roku 1542. // л. 32 об.

Roku 1600. Z Białey Rusi y z Litwy do Polski y Szlonska szaranczu zawitała, a roku 1648 y roku 1652 głod przyniosła cienżki. Roku 1690 cienżka, ale roku 1711 na Podlasiu y Rusi Czerwoney cien[ż]sza szarancza.

Powietrze było tych lat cienżkie w Polszcze roku 1205. Roku 1211 skonczyło sie trzyletnie cienżkie. Roku 1318 w Prusich, Litwie y Białey Rusi, w Witebsku. Teste Schatz.

Roku 1358. R 1358. Powietrże przez sześć miesioncy prawie połowe polakow wymorżyło naywiencey szlachty y mieszczan maientnych. W samym Krakowie 20000 tysency ludzi wymarło. Swiadczy y piszy Kromer.

Roku 1424. // л. 33 Tak cienzkie było powietrze, że Władysław Iagełło z krolowo y Witoldem, xionzeńciein w lasach mieszkali. Teste Herbut. Roku 1456. W Gdansku 40 tysioncy wymarło, 36 tysioncy ludzi szło do lasow, a bestyie do wsiow y miast szli, trupy ieść ludzkic[h]. Test. Kochowski. Roku 1704.

We Lwowie dziesieńć tysiency ludzi wymarło, zkond powietrże po Polszcze kilka lat grassowało. Roku 1709.

We Gdansku 26 tysioncy, Warmij 12 tysioncy wymarło. Roku 1710.

W Wilnie chrżeśćiian wymarło 20 tysioncy, zydow cztery tysionce. Tego ż roku i po ynszych miastach białoruskich grassowało powietrze. Roku 1710. // л. 33 об. Roku 1720 pokazało sie y we Lwowie miescie.

Głod cienżki był w Polszcze tych lat: Roku 1220. Trzy lata trwaioncy z deszdzow [так в тексте – прим.публикаторов] wielkich. Teste Kromeru. Roku 1310.

Z okazyi deszczow y powodzi wielkiey trży letni tak cienżki, że ludzie, dzieci ieść y trupow z szubienic zdientych. Test Miechowita. Roku 1315.

Taki ż głod. Test Kromero y Długosz. R. 1404.

Z racyi cieńżkiey y długiey zimy, ze ludzie z liścia sobie pożywienie robili i trupow iedli, szli do lasow na pożarcie bestyiom. Na Rusi Białey psi na ludzi porywali sie y iedli. Teste Koiałowicz. Roku 1570.

W Wilnie 15 tysioncy ludzi umarło z głoda, // л. 34 a u szlachcica iednego zboże w wenże sie obrociło. Roku 1638.

Litwa z korono Polsko złonczena przez Iagiełłe, na krście swientym nazwanym Władysława. R[o]k[u] 1386, lutego 12 dnia.

Roku 1597 [так в тексте; должно быть «1579» - прим. публикаторов]. Na seymie wypowiedziana woyna Moskwie, wzglendem odyskania Infflant, Połocka, Smoleńska, Witebska, Kiiowa y ynnych prżez nich prżywłaszczonych miast, y sam krol Stefan Batory z woyskiem poszedł, Połock dobył y zamku, całe woiewodstwo odebrał, przez lat 17 w moskiewskich renku y z Wittebskiem bendence.

Roku 1686. Traktaty z Moskwo zawarte z wielko krzywdo y strato Rzeczypospolitey przez Grżymułtowskiego, woiewode poznanskiego, y Oginskiego, kanclerża, bo // л. 34 об. z oderwaniem wielu prowincyi, mocno krwio polsko nabytych, kiedy Kiiow, Czernihow, Smolensk y Siewierż z zupełnemi ich woiowodstwami Moskwie oddane.

Poty dzieie zbierane y pisane przez Stefana Hawriłowicza Awerke, mieszczanina witebskiego w Witebsku, roku 1768, miesionca iula, dnia 13.

I tu niżey postanowiłem y wypisałem te rzeczy, czego w drugich osob niemasz wpisanego.

Za Leona Izawrika, cesarza, trzykroć sto tysiency ludzi powietrżem wymarło. Voluntare, pisze Stengelius, że w roku // л. 35 876 tak wielkie po całym swiecie powietrże, ze ledwie trżecia czenść ludzi wolna od smierci została. Powietrże ludne miasta cudzoziemskie y nasze, Krakow, Warszawa, Wilno, Witebsk w iedne mogiłe zamieniło — po powietrzu iak wymiotło. Co do ludzi wierutne pustki.

Tu niżey wyrażone insze rzeczy. Pisane wyrażaion sie tu ymiona y nazwiska osob tych, ktorych pierwszy raz do nadaney miastu Witebskiemu magdeburij obierano, do rady, w roku 1597, marca 17 dnia.

Woyt Alexander Korwin Suhosow, starosta wieliski, sekretarż i[ego] k[rolewskiey] m[ośći].

Lantwoyt Zachary Wołk, mieszczanin witt[ebski].

Burmistrz Iwan Hawriłowicz Kłyha. // л. 35 об. Burmistrz Wasili Symonowicz Wieliżanin. Burmistrz Wasili Illinicz Tanko. Burmistrz Iwan Isikowicz Andronowski. Rayca: Konstanty Chominicz Stuzakowski. Rayca Serhi Piotrowicz Zatatay. Rayca Ławrin Chodkiewicz Hałuza. Rayca Michayła Koles. Rayca Fiodor Stefanowicz Spica. Rayca Osif Hawriłowicz Kłyha. Rayca Iakim Iurewicz Szawra.

ławnik Kuzma Iwanowicz Komasa.

ławnik Bohdan Iakimowicz Pekucza.

ławnik Fiodor Symonowicz Wertoszka.

ławnik Bohdan Sydzkiewicz.

ławnik Iwan Hutor. // л. 36

ławnik Osif Nikiferowicz Szawra.

ławnik Iwan Isakowicz Samuyłow.

ławnik Daniła Hrehorowicz Szulka.

Te osoby wybierane do rady miastu pierwszy raz nadaney. Osoby z mieszczan godnych czści za panowania nayiasnieyszego monarchi, pana naszego miłościwego Zygmunta Trzeciego, w roku 1597, miesionca marca 17 dnia.

Długi, ktore byli przed tym na całe miasto Witebsk zaciongnione, tu sie wyrazaio z reiestrzyku starego, pisanego renko i[ego] m[ośći] pana Bonicza, pisarża witebskiego mieyskiego.

1-mo XX. Bernardynom witte[bskim] talla[row] bitt[ych] 1750.

2-do. Wielm[ożnym] pannom bazyliankom witt[ebskim] t[allarow] b[itych] 1077. // л. 36 об.

3-tio. J[ego] m[ośći] panu Olszewskiemu tall[arow] bitt[ych] 500.

4-to. J[ego] m[ośći] panu Lubaszczynskiemu tall[arow] bitt[ych] 770.

5-to. J[ego] m[ośći] panu Ramszy tall[arow] bitt[ych] 100.

6-to. J[ego] m[ośći] panu Korzeniewskiemu tall[arow] bitt[ych] 50.

7-ma. Roznym panom mieszczanom y kupcom witebskim tallarow bittych 1000. Summa efficit 5247.

Wszystka takowa summa wyż wyrażona iest supra, rżeczonym ich moś[ciom] wrocona y wypłacona, obligi y dokumenta zas skassowane maia sie znaydować u i[ego] m[ośći] pana Iholnika, burmis[tr]za witebskiego. Ta notacyia wpisuie sie tu w roku 1768. Imiona, wyrażone, kto był y kiedy woiowodo wittebskim, w iedno zebrane s trudnościo.

Janusz Kostiewicz, woiewoda witt[ebski]. Zyl pod rokiew [так в публикации – О.Л.] panskim, był woiowodo w roku 1516, augusta 7 dnia. // л. 37

Jwan Bohdanowicz, woiowoda wittebski. Zył pod rokiem, był woiewodo 1551.

Stanisław Kiszka. Zył pod rokiem 1552. W[oiowoda] w[itebski].

Stefan Andreiewicz Zbraski. Zył pod rokiem panskim 1561, był woiewodo.

Mikołay Pawłowicz Sapieha. Był woiewodo wittebskim pod rokiem 1591. Za tego woiewody łasko y magdeburija dana od krola i[ego] m[ości] Zygmunta Trzeciego r[oku] 1597.

Jan Zawisza. Był woiewodo wittebskim pod rokiem 1600.

Jan Rakowski. Był woiewodo witt[ebskim] pod rokiem 1614.

Symon Samuel Sanguszko. Był woiewodo pod rokiem panskim 1633.

Krysztof Kiszka. Był woiewo[do] pod rokiem 1641.

Stanisław Wołowicz, hetman polny W[ielkiego] x[ienstwa] L[itewskiego]. Był woiewodo wittebskim pod rokiem 1663. // л. 37 об.

Jan Antoni Chrapowicki, woiewoda witt[ebski]. Zył pod rokiem 1683.

Leonard czy Leon Pociey. Zył pod rokiem 1688, był woiewodo wittebskim.

Andrzey Kryszpin. Zył pod rokiem 1695, woiewoda witebski.

[K]azimierz Alexander Pociey, woiewoda witebski. Zył pod rokiem 1701.

Marcyian Michał Oginski, woiewoda witebski. Zył pod rokiem 1730.

Josef Sołłohub, teraz szczensliwie niechay zyie woiewoda witebski. Naiachał na woiewodstwo Witebskie roku 1753.

Wszystkie woiewody iasnie wielmożni panowie nasi tu zebrani, tylko zadno miaro nie doszedłem pionciu, chocia ż s trudnościo // л. 38 imiona roznych osob, zywych y zmarłych tu wypisane w r[oku] 1768, miesiaca iulli. J[aśnie] w[ielmożny] i[ego] m[ość] pan Marcyian Michał Oginski zmarł w r[oku] 1750, aprila 1 dnia.

Pani Piorowa Zofia, lantwoytowa witebska, Antoniego Piory zona, zmarła r[oku] 1750, lutego [?] d[nia].

Pani Pocieiowa, woiewodzina trocka, Teresa, zmarła w r[oku] 1749, oktonbra 18 dnia.

Xiondz Lucyd Awierko zmarł Z. S. B. W. w Lubawickim klasztorze w r[oku] 1759, oktybra 4 dnia.

J[ego] m[ość] pan Gabriel Kuriłowicz Awierko zmarł, burmistrż I wicelantwoyt witebski w r[oku] 1759, miesiaca oktonbra 18 dnia po rusku.

Roku 1755. Februari 22, p[an] Hrehory Pyrski, burmistrz witebski, zmarł.

Roku 1755. Marca 7 dnia pan Iakub // л. 38 об. Suchar umarł.

Roku 1753. Januari 29, wiachał na woiewodstwo Witebskie i[aśnie] w[ielmożny] i[ego] m[ość] pan Josef Dowoyna Sołłohub.

W[ielmożny] i[ego] m[ość] pan Symon Milkiewicz przysionge na lantwoystwo w r[oku] 1750 iuli 7 dnia; umarł r[oku] 1768.

J[ego] m[ość] pan Maciey Hałłuza przysiongł burmistrzem być w roku 1750, iuli 7 dnia.

J[ego] m[ość] pan Sergiusz Sippko przysiongł burmistrzem być w r[oku] 1750, iuli 17 dnia.

Roku 1750, marca 1 i[ego] m[ość] pan Josef Markow zmarł, burmistrz witebski.

Pan Dmitri Awierko zmarł w r[oku] 1686, iuni 19 d[nia].

Pan Piotr Awierko zmarł roku 1718, maia 12 d[nia]. // л. 39

Pan Leon Swirszczewski zmarł roku 1709.

Pan Miron Hałłuza zmarł roku 1720, maia 4 dnia.

Pan Miron Łogoszny zmarł r[oku] 1724, marca 24 d[nia].

Pan Awram Jaroszewicz zmarł r[oku] 1725, iuni 6 d[nia].

Pan Kuriła Awierko zmarł r[oku] 1727, oktabra 30 d[nia].

Pani Jewdokia Awierkowa zmarła r[oku] 1728, […]bra 23 d[nia].

Pan Audakim Hrihorow zmarł r[oku] 1729, augu[sta] 13 d[nia].

X[iondz] Justyn Litwinko zmarł Z. S. B. W. r[oku] 1732, febru[aria] 27 d[nia].

X[iondz] Heliasz bazylian utonoł r[oku] 1732 wo wtorek na maslinicy.

X[iondz] Gabriel Bykowski zmarł r[oku] 1732, bazylian.

Pan Amellanik zmarł r[oku] 1732, […]gbra 11 d[nia].

Pan Maciey Amellanik zmarł r[oku] 1732, augu[sta] 18 d[nia].

Pan Jan Bonicz zmarł r[oku] 1733, maia 14 d[nia] n[a] Troyce.

Pan Andrżey Łapa zmarł r[oku] 1732, augusta 5 d[nia].

Pan Kazimierz Muszczynka zmarł r[oku] 1735, iuli 25, Połock.

Pan Tymotiey Muszczynka zmarł r[oku] 1735, ianua[ria] 21 d[nia].

Pani Chadora Łagoszna zmarła r[oku] 1735, iunia 24.

Pan Muszczynka Jakub zmarł r[oku] 1737, aprila 7 d[nia].

To przepisał Stefan Hawriłowicz Awierko.